Ο παραπάνω τίτλος άρθρου από τους New York Times δεν αφορά μόνο την Κίνα. Το φαινόμενο της λογοκρισίας είναι υπαρκτό στην Ελλάδα του 21ου αιώνα. Μια σειρά από μάλλον δυσάρεστα συμβάντα αναδεικνύουν, με αξιοσημείωτη μάλιστα και καταγεγραμμένη πια συχνότητα, την απροθυμία της ελληνικής κοινωνίας να εξοικειωθεί ή έστω να ανεχτεί αυτό που ηθικά ή πολιτικά αποστρέφεται, αλλά και την αδυναμία της λεγόμενης «κοινωνίας των πολιτών» να παρέμβει και να θέσει το ζήτημα σε δημόσια διαβούλευση. Δεν προκαλεί επομένως έκπληξη ότι, αν και κατά καιρούς υπήρξαν μεμονωμένες προσεγγίσεις αλλά και αξιόλογες ερευνητικές πρωτοβουλίες σε σχέση με την ιστορία, το περιεχόμενο και την πρακτική της λογοκρισίας στην Ελλάδα, ως σήμερα ωστόσο, δεν έχει υπάρξει μια ευρύτερη ανάδειξη και πραγμάτευση του ζητήματος.
Τελευταία τα παραδείγματα λογοκρισίας στην χώρα μας πληθαίνουν. Μερικές ημέρες πριν, η πασίγνωστη πλέον διαφήμιση για πατατάκια απαγορεύτηκε, καθώς θεωρήθηκε ότι έθιγε γνωστό πολιτικό, λόγω της φράσης «μαζί τα φάγαμε». Νωρίτερα, η σατυρική εκπομπή Ράδιο Αρβύλα κλήθηκε να πληρώσει ένα υπέρογκο πρόστιμο επειδή οι παρουσιαστές της εξέφρασαν την άποψή τους για αυτούς που απαρτίζουν την ελληνική Βουλή. Σάλος είχε προκληθεί και μερικά χρόνια πριν, όταν το εθνικό συμβούλιο ραδιοτηλεόρασης επέβαλε πρόστιμο 100.000 Ευρώ στο Mega για τη σειρά «Κλείσε τα μάτια» του Χριστόφορου Παπακαλιάτη, με την κατηγορία ότι περιείχε «απαράδεκτο και χυδαίο» διάλογο και ότι παρουσίαζε μία ομοφυλοφιλική σκηνή.
Βέβαια η λογοκρισία δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Έκπληξη και πολλά ερωτήματα προκάλεσε πρόσφατα η απόφαση της προέδρου της αυστριακής Βουλής, , να ματαιώσει την παρουσίαση του έργου Μαουτχάουζεν του Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, στην τελετή μνήμης των θυμάτων του Ναζισμού, με την ευκαιρία της 66ης επετείου της απελευθέρωσης του πρώην ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Η πρόεδρος της αυστριακής Βουλής αιτιολόγησε την απόφασή της επικαλούμενη τις «επανειλημμένες αντισημιτικές δηλώσεις του Μίκη Θεοδωράκη τα προηγούμενα χρόνια, με τις οποίες ο ίδιος άφησε άσχημες εντυπώσεις». Δημοσιογραφικοί κύκλοι στη Βιέννη, έκαναν λόγο για απόφαση-προσβολή στο πρόσωπο του Μίκη Θεοδωράκη του οποίου το όνομα ταυτίστηκε, με τον, χωρίς εθνικές ή άλλες διακρίσεις, αγώνα του ανθρώπου για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ιάκωβος Καμπανέλλης ο οποίος έγραψε τα ποιήματα του Μαουτχάουζεν και πέθανε πριν από λίγο καιρό, υπήρξε κρατούμενος στο ομώνυμο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης, στο οποίο περίπου 122.000 κρατούμενοι, ανάμεσά τους και 3.700 Έλληνες, θανατώθηκαν από τους Ναζιστές.
Πάραυτα, σε πολλές περιπτώσεις η νομοθεσία ενθαρρύνει τη λογοκρισία. Το Digital Millennium Copyright Act του 1998 στις ΗΠΑ και το European Union Copyright Directive που ψηφίστηκε το 2001 και από τότε εφαρμόζεται σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δημιουργήθηκαν για να γίνει πιο εύκολο το κατέβασμα ενοχλητικού υλικού από το διαδίκτυο, είτε αυτό είναι υλικό παιδικής πορνογραφίας, είτε είναι δημοσιεύματα ενάντια σε νόμους. Στην πραγματικότητα οι νόμοι αυτοί μειώνουν κατά πολύ το πλήθος των αποδείξεων που χρειάζεται για να αφαιρεθεί κάτι από το Διαδίκτυο, δημιουργώντας έτσι μια επικίνδυνη νομοθεσία, γιατί πλέον δεν χρειάζονται ούτε αποδείξεις ούτε ντοκουμέντα για την καταγγελία, μιας και πρώτα «κατεβαίνει» το ύποπτο υλικό από το Internet και εκ των υστέρων έρχεται η υπόθεση ενώπιον της δικαιοσύνης!
Κι αν το παρελθόν δεν είναι ιδιαίτερα διαφανές, τι μας επιφυλάσσει το μέλλον; Το Σύνταγμα της Ελλάδος στο Άρθρο 5α, παρ.2 ορίζει: «Καθένας έχει δικαίωμα συμμέτοχης στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσης τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19». Όμως, δηλώσεις πολιτικών όπως αυτή του τότε Υπουργού Προστασίας του Πολίτη κ. Χρυσοχοϊδη το 2009, για άρση της ανωνυμίας των bloggers: «Είμαι υπέρ της ελεύθερης έκφρασης στο Διαδίκτυο, άρα ο καθένας, εφόσον βέβαια τηρεί τις προϋποθέσεις ότι είναι επώνυμος, έχει μια ευθύνη απέναντι στον νόμο.» (Τα Νέα, 2009) θεωρώ πως δεν μας αφήνουν ιδιαίτερα αισιόδοξους.
Πιστεύω ακράδαντα ότι οι πολίτες μιας δημοκρατικής χώρας έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν δημόσια της απόψεις τους. Ειδικά το διαδίκτυο, χάρη στην δυνατότητα κατασκευής των blogs που προσφέρει, οφείλει να λειτουργεί ως χώρος ελεύθερης ανταλλαγής ιδεών. Θα συμφωνήσω απόλυτα με τον Dave Berry, γνωστό Αμερικανό δημοσιογράφο και κάτοχο Pulitzer, ο οποίος προσπαθώντας να εξηγήσει τις χαοτικές διαφορές ανάμεσα σε κάθε συμβατικό μέσο επικοινωνίας και στο Διαδίκτυο, είπε: "Ενόσω εσείς καταστρέφετε το μυαλό σας, παρακολουθώντας μία δίχως αξία ανοησία στην τηλεόραση που σαπίζει τον εγκέφαλο σας, εμείς χάρη στο Internet ανταλλάσουμε ελεύθερα και ανοικτά τις πιο άμεσες, δίχως όρια και (ναι) σοκαριστικές πληροφορίες!". Για να αντιμετωπίσουμε την προπαγάνδα που επιτυγχάνει η λογοκρισία οφείλουμε να γίνουμε ενεργοί πολίτες, οι οποίοι αναζητούν την αλήθεια, συμμετέχουν στα κοινά και δεν επαναπαύονται σ’ αυτά που τους παρουσιάζουν ως αληθινά ορισμένοι κακοπροαίρετοι και υστερόβουλοι άνθρωποι. Μεγάλο όπλο αποτελεί και η παιδεία και η δια βίου μόρφωση, καθώς οι μορφωμένοι άνθρωποι είναι πιο δύσκολο να εξαπατηθούν.
Κλείνοντας, ελπίζω ότι κι εγώ συνέδραμα στο να γνωρίσετε λίγο καλύτερα ένα πρόβλημα που είναι τώρα πιο επίκαιρο από ποτέ. Ας μην ξεχνάμε ότι σε πολλές περιπτώσεις η γνώση και η επαρκής ενημέρωση οδηγεί και στην προστασία…
Μαρία
